achtergrond -

zaandam anno 1850

Heyenbrock: fabriek van Honig
Afbeelding: Pasteltekening van H. Heyenbrock van de fabrieken van Honig in Koog aan de Zaan omstreeks 1925.

Zaandam is geen bruisende stad als Pieter en zijn gezin zich er vestigen. De Franse bezetting heeft het economische leven geruïneerd. Handel en industrie zijn zwaar gehavend. Op de buitenlandse markten heeft Engeland de plaats van de Zaankanters ingenomen. De walvisvaart en de houthandel, eens de goudader van Zaandams welvaart, zijn weggekwijnd. De honderden molens staan werkeloos en versufd te wachten op betere tijden, die nooit zullen komen. De eerste stoommachine die in 1829 in een Westzaanse blauwselfabriek werd geplaatst leidde tot de meest ingrijpende verandering die de Zaanstreek ooit meemaakte.  De Zaanse ondernemers schoven de molens aan de kant en schakelden steeds enthousiaster over op stoom. Rond 1870 heeft de stoommachine de Zaanstreek volledig veroverd. Langs de Zaan verrijzen grote stenen fabrieken en ontstaan nieuwe industrieën:  blik, cacao, chocolade, levensmiddelen, machine en chemische fabrieken, alle voortgedreven door stoommachines. Niet langer bepaalt de wind het arbeidstempo, maar geeft de onvermoeibare machine het ritme aan. Met de fabrieken en de industriële revolutie ontstaat een nieuwe arbeidersklasse, die op een heel andere schaal dan vroeger moet werken en wonen.

De Bijenkorf omstreeks 1885
Stijfselfabriek De Bijenkorf aan de Zaan, omstreeks 1885.